Những điều cần biết về chứng tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một bệnh loạn thần nặng, tiến triển từ từ có khuynh hướng trở thành mãn tính, đang có xu hướng gia tăng trong cuộc sống có nhiều áp lực hiện nay. 

Bệnh tâm thần phân liệt có biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau nhưng đều ảnh hưởng lớn đến cuộc sống của người bệnh. Hôm nay hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về chứng bệnh này qua bài viết dưới đây. 

Định nghĩa tâm thần phân liệt và đa nhân cách là gì?

Cả hai chứng bệnh này đều là những bệnh lý về tâm thần cực kỳ nguy hiểm cho chính bản thân người bệnh cũng như người thân, gia đình và xã hội. Người mắc phải hai chứng bệnh này đều có những hành vi bất thường trong một thời điểm nào đó khiến hộ trở thành người khác một cách đột ngột. 

Vì vậy rất nhiều người lầm tưởng hai chứng bệnh này là một. Trên thực tế, hai bệnh này rất ít điểm chung cả về bản chất, nguyên nhân, biểu hiện và cách điều trị. Sai lầm trong phán đoán bệnh lý có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm sau này. 

Bệnh tâm thần phân liệt

Bệnh tâm thần phân liệt hay còn gọi là tâm thần phân liệt chính thức, đây là một loại bệnh tâm thần nặng, đặc trưng bởi các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng, ảo giác, căng trương lực, hành vi thanh xuân và ngôn ngữ thanh xuân.

Nó là một nhóm bệnh hay một nhóm tổng hợp các hội chứng bao gồm: các rối loạn loại phân liệt, rối loạn loạn thần cấp và rối loạn phân liệt cảm xúc. 

Căn bệnh này thường bắt ở những người còn khá trẻ và kéo dài suốt cả cuộc đời mà không thể trị dứt điểm. Bệnh có tình khởi phát khá nhanh với các triệu chứng cấp tính xuất hiện trong vài tuần, nhưng cũng có thể khởi phát chậm dần dần suốt trong nhiều tháng, thậm chí là nhiều năm. 

Bệnh nhân khi mắc phải chứng này thường có xu hướng xa lánh người khác, ít nói chuyện với người thân, trở nên trầm tư,  thậm chí là hoang tưởng nặng. 

Bệnh có thể biểu hiện dưới nhiều dạng khác nhau nhưng đều có chung đặc điểm là các hoạt động về tinh thần bị ảnh hưởng, lâu dài gây ra sự thay đổi nhân cách vốn có. 

Bệnh có xu hướng diễn tiền thành mãn tính, lâu dần bệnh nhân sẽ có trí tuệ sa sút, mất khả năng lao động, sinh hoạt và trở thành gánh nặng cho gia đình cũng như xã hội.

Tỷ lệ người mắc bệnh tâm thần phân liệt

Theo thống kê, hiện này cứ trong 100 người dân thì có 1 người mắc bệnh (chiếm 1% dân số). Tỷ lệ này hiện cân bằng ở nam và nữ, giống nhau ở các quốc gia trên thế giới, không phụ thuộc vào vị trí địa lý, điều kiện kinh tế và văn hóa – xã hội. 

Nhóm tuổi khởi phát bệnh cao nhất ở nam là 20-28 và nữ là 26-32. Bệnh này hiếm gặp ở trẻ em trước 10 tuổi và người cao tuổi sau 60.

Chứng rối loạn đa nhân cách

Rối loạn đa nhân cách (DID) là một dạng rối loạn nhân dạng phân ly thuộc rối loạn tâm thần đặc trưng bằng việc người bệnh có ít nhất hai nhân cách tách rời hoàn toàn. Các nhân cách này cùng sống trong một người có xu hướng khác nhau hoàn toàn, xuất hiện trong thời điểm khác nhau và không có ký ức về nhau.

Người mắc chứng rối loạn đa nhân cách gần như sống tách biệt với thế giới xung quanh,mất kết nối với suy nghĩ, cảm xúc, hành động và chính ký ức của bản thân mình. 

Ở người mắc chứng đa nhân cách, trong bản thân họ sẽ tồn tại nhiều tính cách đối lập nhau như đang giận giữ có thể trở nên vui vẻ, đang khóc có thể cười ngay lập tức, đang vui có thể chuyển buồn…

Bệnh ở giai đoạn khởi phát thường bệnh nhân chỉ nhận ra mình có 2-3 nhân cách nhưng trên thực tế khi được thăm khám bác sĩ có thể tìm ra trung bình từ 13-15 nhân cách ở một người. 

Trường hợp ngoại lệ có người còn phát hiện đến 100 nhân cách, vì thể việc xác định tính xác thực của bệnh rối loạn đa nhân cách rất khó khăn.

Những người mắc bệnh đa nhân cách thường gặp phải một số sang chấn trong quá khứ như việc chịu cảm giác đau đớn, bị hành hạ, bạo lực.

Rối loạn nhân cách khá phổ biến hiện nay, đặc biệt có nhiều trường hợp mắc bệnh nhưng bản thân không hề hay biết.

Nguyên nhân gây ra tâm thần phân liệt và chứng đa nhân cách 

Cả hai bệnh này đều chưa có cơ sở để có thể xác định chính xác đâu là nguyên nhân gây bệnh, chỉ có những yếu tố chính làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Yếu tố dẫn đến tâm thần phân liệt 

Bệnh tâm thần phân liệt có xu hướng di truyền trong gia đình, chiếm tỷ lệ cao, theo đó nếu cha mẹ có tiền sử bị tâm thần phân liệt thì tỷ lệ mắc bệnh ở con cái tăng lên đến 12%. 

Sự thay đổi cấu trúc não do những chấn thương, tai nạn khiến vỏ não mỏng đi, dãn rộng não thất… 

Sự thay đổi các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ được cho rằng góp phần gây ra bệnh, đặc biệt là dopamine và glutamat.

Tuy chứ có bằng chứng khẳng định các rối loạn trong mối quan hệ gia đình có thể gây ra bệnh tâm thần phân liệt, tuy nhiên có căn cứ để nói rằng bệnh nhân tâm thần phân liệt dễ tái phát hơn nếu gia đình kém hạnh phúc, cha mẹ thường xuyên xung đột, không khí căng thẳng áp lực. 

Những vấn đề khi mang thai chẳng hạn như sinh con khi tuổi đã lớn, thiếu chất dinh dưỡng hoặc mẹ dùng một số loại thuốc ảnh hưởng đến hệ thần kinh của trẻ khi sinh ra. 

Yếu tố dẫn đến chứng đa nhân cách

Người bị chứng đa nhân cách thường trưởng thành trong môi trường độc hại, bị bạo hành lúc nhỏ, bị lạm dụng tình dục hay hiếp dâm. Sinh sống trong gia đình ly tán, cha mẹ ly hôn hay thường xuyên cãi vã, không khí gia đình căng thẳng. 

Người đột ngột có người thân ra đi mãi mãi, không chịu được cú sốc tâm lý, hay nhưng phải hứng chuyện nguyên nhân thiên tai như động đất, sóng thần… cũng có thể dẫn đến bệnh đa nhân cách. 

Các chuyên gia cho rằng những sang chấn tâm lý gặp phải không đủ để gây ra chứng bệnh tâm thần phân liệt mà nó có thể là hậu quả hoặc yếu tố làm tác động bệnh trở lại.

Những đâu khỏ, thương vong, sang chấn tâm lý trong quá khứ chính là các yếu tố khiến xuất hiện các nhân cách ở người DID.

Triệu chứng đặc trưng tâm thần phân liệt và đa nhân cách

Triệu chứng của hai chứng bệnh này cũng là cách xác định sự khác nhau của chúng. Bản chất không giống nhau nhưng hành vi bất thường lại khá tương đồng nên dễ gây nhầm lẫn. 

Biểu hiện của chứng rối loạn tâm thần 

Người bị chứng rối loạn tâm thần thường có những suy nghĩ xa rời với thực tế hay còn được biết đến là tâm thần phân liệt hoang tưởng, người bệnhluôn tưởng tưởng có người đang chi phối hay muốn làm hại bản thân họ. 

Người mắc chứng này thường hay nghe thấy những âm thanh ảo ảnh, nghe thấy tiếng nói xúi giục mình làm ra những hành vi xấu ở trong đầu. 

Người bị chứng phân liệt có suy nghĩ rời rạc, không liên kết được với nhau, ngôn ngữ có vấn đề, nói năng lộn xộn, khó hiểu, thiếu tính logic.

Họ khó biểu lộ được cảm xúc của mình, luôn trong trạng thái lo lắng, hoảng sợ, không muốn giao tiếp làm việc với bất cứ ai, luôn có cảm giác muốn chạy trốn. Đặc biệt, người bệnh không nhận thức được bản thân mình đang mắc bệnh mà cho rằng đối phương mới là người bị bệnh. Ở người bệnh thường mất ngủ kéo dài, tin vào những thế lực siêu nhiên như thần thánh.

Người bệnh gặp nhiều khó khăn trong cuộc sống sinh hoạt bình thường, có xu hướng tách khỏi xã hội. 

Biểu hiện của chứng bệnh đa nhân cách

Chứng đa nhân cách hình thánh nên những nhân các đối lập hoàn toàn với nhân cách của chủ thể, có những nhân cách sợ hãi biểu hiện rối loạn khó khăn trong ngôn ngữ, thích lẩn tránh nhưng cũng có những nhân cách cá tính, chống đối lại với những người xung quanh, vô cùng thông minh, lạnh lùng, ngôn từ sắc sảo

Các nhân cách mới chi phối hoàn toàn hành động, cảm xúc của người bệnh. Người bị chứng bệnh này không có trí nhớ về một quãng thời gian trống rỗng khi các nhân cách khác xuất hiện. Các nhân cách xuất hiện tùy thuộc vào thời điểm, tình huống nên khó có thể xác định. 

Nhân cách chủ thể ban đầu có thể không nhận thức được, nhưng một khi đã phát hiện họ sẽ có mong muốn được chữa trị khỏi. 

Người đa nhân cách có thể mất ngủ hoặc không, dễ rơi vào trạng thái trầm cảm hay các vấn đề tâm lý khác. 

Về lý thuyết, nếu các nhân cách chung sống hòa bình thì người bệnh sẽ không gặp quá nhiều khó khăn trong đời sống, nhưng điều này thường khó xảy ra.  

Chứng đa nhân các ở một người có thể xuất hiện ngay từ nhỏ, trong giai đoạn sau chấn thương, tổn thương tâm lý, các triệu chứng xuất hiện không nhiều, xuất hiện đột ngột nên khó phát hiện và kiểm soát. 

Lưu ý về tâm thần phân liệt và đa nhân cách

Ở bệnh nhân đa nhân cách hoang tưởng Paranoid cũng có thể các các trạng thái hoảng tưởng, sợ hãi như tâm thần phân liệt nhưng không phải bệnh nhân nào DID nào cũng có nhân cách này.

Hơn nữa, điểm có thể nhận thấy là DID thường có nhân cách chủ thể hiền lành, yếu đuối, dễ bị bắt nạt. Các nhân cách mới  xuất hiện với mục đích để bảo vệ chủ thể. Nếu nhân cách xuất hiện có tính chiếm hữu cao có thể sẽ lấn át hoàn toàn nhân cách chủ thể. 

Hầu hết người bị chứng tâm thần phân liệt sẽ có những hành vi hung hãn, tấn công người khác còn ở bệnh DID thì không hẳn như vậy. Có những người đa nhân cách xuất hiện nhân cách là người tốt, có học vị cao, hiểu biết nhiều, nên không phải nhân cách nào cũng mang tính chất xấu xa.

Phương pháp điều trị tâm thần phân liệt và rối loạn đa nhân cách

Để phân biệt bênh nhân bị chứng bệnh nào, các bác sĩ sẽ xem xét tiền sử bệnh án, làm một số bài test để đưa ra những chẩn đoán chính xác trước khi có phác đồ điều trị. Hai bệnh này đều phải kiên trì điều trị trong thời gian dài để có thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn. 

Điều trị bệnh đa nhân cách

Tâm lý trị liệu

Ở bệnh nhân DID chủ yếu hướng tới trị liệu tâm lý để người bệnh hiểu được vấn đề, khơi gợi nhân cách chủ thể mạnh mẽ hơn, loại bỏ những ám ảnh tâm lý trong quá khứ để tiến tới loại bỏ những nhân cách khác xuất hiện.

Tâm lý trị liệu còn được gọi liệu pháp trò chuyện là phương án chính để điều trị chứng đa nhân cách. Trong thời  gian trị liệu, người bệnh có thể tìm hiểu và chia sẻ về tình trạng cảm xúc, tâm trạng, suy nghĩ và hành vi của mình, người bệnh có thể đối phó với căng thẳng và kiểm soát chứng bệnh của mình. 

Liệu pháp tâm lý có thể là phiên trị liệu cá nhân hay theo nhóm hoặc các phiên trị liệu bao gồm cả gia đình hoặc bạn bè. 

Người bệnh cũng có thể tham gia các lớp đào tạo các kỹ năng xã hội, trong quá trình đào tạo người bệnh có thể học được những biện pháp lành mạnh để kiểm soát các triệu chứng và giảm các hành vi cản trở hoạt động và mối quan hệ của bản thân. 

Thôi miên cũng có thể áp dụng để bệnh nhân nhớ về những hành vi của các nhân cách khác.

Thuốc điều trị triệu chứng của đa nhân cách

Không có loại thuốc nào điều trị DID ược Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chấp thuận. 

Bên cạnh đó, bệnh nhân DID không đáp ứng với điều trị bằng thuốc, tuy nhiên nếu liên quan đến trầm cảm hay lo âu, mất ngủ có thể được chỉ định để làm giảm nhẹ các triệu chứng này.

Thuốc chống trầm cảm cho người bệnh có tâm trạng chán nản, bốc đồng, vô vọng liên quan đến rối loạn nhân cách. 

Thuốc ổn định tâm trạng làm giảm sự thay đổi cảm xúc thất thường hoặc giảm sự cáu kỉnh, hung hăng. 

Thuốc chống loạn thần điều trị các triệu chứng rối loạn tâm thần.

Thuốc chống lo âu có tác dụng với người bệnh luôn có tâm trạng lo lắng, kích động hay bị mất ngủ. 

Trong một số trường hợp, người bệnh đa nhân cách diễn tiến nghiêm trọng đến mức cần phải nhập viện để được chăm sóc và theo dõi. Phương án này chỉ khuyến khách với bệnh nhân không thể chăm sóc bản thân.

Tham khảo bài viết: Tình hình suy giảm trí nhớ ở thanh niên hiện nay

Điều trị bệnh tâm thần phân liệt

Điều trị bệnh bằng thuốc chống loạn thần

Các thuốc chống loạn thần góp phần điều chỉnh các chất hóa học trong não. Thuốc chống loạn thần thế hệ mới hiện nay bao gồm: Risperidone, Olanzapine… có hiệu quả cao và ít tác dụng phụ hơn thuốc cổ điển, giúp bệnh nhân yên tâm điều trị lâu dài, không cần nằm bệnh viện tâm thần. 

Sử dụng thuốc điều trị và có thể sống chung với gia đình và xã hội khiến tâm lý người bệnh thoải mái, không chịu mặc cảm bị kì thị. 

Đa số bệnh nhân rối loạn tâm thần cần điều trị trong thời gian rất dài để đề phòng tái phát, nên ngưng sử dụng thuốc cần phải có sự đồng ý của bác sĩ tâm thần.

Phục hồi chức năng tâm lý xã hội

Phục hồi chức năng tâm lý xã hội cho bệnh nhân là biện pháp hữu ích trong phối hợp điều trị tâm thần phân liệt. Phương pháp này có thể tháo gỡ mắt xích là tác nhân tăng nguy cơ gây bệnh ở bệnh nhân.

Các biện pháp tâm lý phục hồi khả năng tiếp xúc xã hội, mọi người xung quanh của người bệnh, cải thiện khả năng làm việc và học tập. 

Ngược lại cũng giúp gia đinh hiểu rõ hơn về bệnh tâm thần phân liệt, phương pháp điều trị, tác dụng phụ của thuốc chống loạn thần và có cách cư xử phù hợp với người bệnh. 

Giúp mọi người xung quanh hiểu được tâm thần phân liệt cũng là bệnh, bệnh nhân cần được quan tâm cũng như điều trị như những loại bệnh mạn tính khác. 

Bệnh này có thể gây nguy hiểm cho những người xung quanh nên khi khi phát hiện ra người thân có những biểu hiện tâm thần dù ở mức độ nhẹ, người nhà cũng nên đưa bệnh nhân đi khám ngay để có phương pháp điều trị kịp thời. 

Tóm lại, tâm thần phân liệt và đa nhân cách rất cần sự phối hợp điều trị từ gia đình và xã hội để người bệnh cảm nhận được tình yêu thương, chi sẻ và họ sẽ quyết tâm điều trị hơn. Sau điều trị, người bệnh vẫn phải duy trì tái khám, kiểm tra tâm lý để phát hiện sớm các dấu hiệu tiềm ẩn có thể tái bệnh kịp thời.

Dinh dưỡng dành cho người mắc tâm thần phân liệt

Nghiên cứu cho thấy rằng một số thay đổi trong chế độ ăn có thể cải thiện tình trạng bệnh tâm thần phân liệt hiệu quả còn đa nhân cách thì không thể cải thiện bằng thực phẩm. Dưới đây là một số loại thực phẩm có thể sử dụng cho người bệnh:

Bổ sung rau củ quả vào chế độ ăn

Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng những người mắc bệnh tâm thần phân liệt thường có dinh dưỡng thiếu hụt chất xơ, vì vậy nên bổ sung quả mâm xôi, lê, táo vào thực đơn vì đây là những loại trái cây cung cấp chất xơ dồi dào nhất. 

Chất xơ giúp giảm cholesterol xấu trong cơ thể và hỗ trợ tiêu hóa, làm giảm nguy cơ mắc một số vấn đề sức khỏe thường liên quan đến bệnh tâm thần phân liệt như bệnh tim, tiểu đường và béo phì.

Rau là thực phẩm chứa ít chất béo và calo, chứa nhiều chất xơ và các vitamin khoáng chất như kali có nhiều trong đậu lima, đậu tây và khoai lang  – đóng vai trò kiểm soát lượng đường trong máu.

Các loại rau đậm màu: bông cải xanh và bina có hàm lượng folate (axit folic) cao cũng có tác dụng làm giảm bớt các triệu chứng của bệnh tâm thần phân liệt. Ngoài ra có thể tìm thấy folate trong đậu đen, măng tây và gan bò.

Cá hồi và các loại cá béo, dầu gan cá tuyết

Cơ thể không thể tạo ra axit béo omega-3 nên phải bổ sung qua thức ăn. Axit béo omega-3 trong cá thu và cá hồi có thể ngăn ngừa và làm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh tâm thần cũng như làm chậm sự tiến triển của bệnh.

Vitamin D được tạo ra chủ yếu từ việc tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nhưng có sẵn tự nhiên trong dầu gan cá, cá hồi và cá kiếm có thể giúp ích cho một số người mắc chứng rối loạn tâm thần. 

Hàu, cua và ngao

Các chuyên gia cho rằng người thiếu hụt kẽm sẽ dễ mắc các chứng liên quan đến hệ thần kinh. Hàu, cua và tôm hùm là những thực phẩm chứa nhiều kẽm, ngoài ra có thể bổ sung chất này qua thịt bò và trong các loại ngũ cốc tăng cường.

Ngao là nguồn cung cấp hàm lượng vitamin B12 lớn giúp làm giảm các triệu chứng ở những người bị rối loạn tâm thần. Ngoài ra B12 cũng được tìm thấy trong gan, cá hồi và trong một số loại bánh mì. 

Bổ sung sữa chua lợi khuẩn

Một số nghiên cứu đã liên kết các vi khuẩn có hại trong đường ruột với bệnh tâm thần phân liệt, vì vậy bổ sung thêm prebiotics được tìm thấy tự nhiên trong trái cây và rau, men vi sinh có trong sữa chua, kim chi và dưa cải bắp đều mang lại kết quả tốt cho bệnh nhân tâm thần phân liệt. 

Biện pháp phòng ngừa bệnh tâm thần phân liệt

Trong quá trình mang thai, mẹ bị nhiễm trùng bào thai và tiền sản giật gia tăng khả năng mắc bệnh tâm thần phân liệt ở trẻ. Mẹ trầm cảm, stress cũng có nguy cơ gây bệnh ở trẻ vì vậy mẹ bầu cần chú ý vấn đề cảm xúc của mình. 

Nếu bác sĩ điều trị xác định bệnh tâm thần phân liệt có di truyền trong gia đình, để phòng tránh bệnh xuất hiện ở một thành viên khác cần lưu ý: 

– Không sử dụng chất kích thích nhất là ở tuổi vị thành niên vì lúc này não bộ vẫn còn phát triển.

– Tránh bạo hành hoặc các tình huống bi kịch trong gia đình.

– Các mối quan hệ xã hội giúp bạn không cảm thấy cô đơn và giữ cho bản thân bận rộn, tránh xa những suy nghĩ tiêu cực lâu dần dẫn đến việc hệ thần kinh bị ảnh hưởng. 

– Học cách kiểm soát căng thẳng, chế độ ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tập luyện thể dục thường xuyên để cải thiện thể chất lẫn tinh thần. 

– Tránh chấn thương đầu khi tham gia giao thông hoặc chơi các môn thể thao va chạm mạnh.

– Cần gặp bác sĩ tâm lý ngày nếu bạn có những dấu hiệu nghi ngờ hoặc có những suy nghĩ kì lạ. Liệu pháp hành vi nhận thức có thể giúp bạn sớm nhận ra các triệu chứng sớm của bệnh tâm thần phân liệt và hạn chế tới mức tối đa các ảnh hưởng của bệnh tới công việc, học tập và cuộc sống. 

Tổng kết

Với tất cả những thông tin mà Sulforaphane cung cấp, như vậy có thể thấy rằng bản chất của tâm thần phân liệt và đa nhân cách hoàn toàn khác nhau nhưng chúng đều là những bệnh nguy hiểm cho bản thân người bệnh, gia đình cũng như xã hội. 

Người bệnh nên đến những bệnh viên tâm thần uy tín, có đầy đủ máy móc kỹ thuật hiện đại, có bác sĩ giỏi để hỗ trợ quá trình chẩn đoán chính xác và điều trị đạt kết quả cao nhất. 

Tham khảo bài viết: Chữa bệnh tự kỷ ở trẻ em và vai trò của gia đình